تنها نمایندگی رسمی فارماتون در ایران
صفحه اصلی > اطلاعات مفید > رژیم کتوژنیک چیست ؟
فهرست مطالب
رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک ( Ketogenic Diet ) یک نوع رژیم غذایی است که در آن مصرف کربوهیدرات ( آرد، شیرینی، نان، سیب زمینی و… ) به حداقل ممکن می‌رسد و به جای آن ، مصرف چربی و پروتئین بالا می‌شود . هدف اصلی از این رژیم غذایی، بهبود سلامتی ، کاهش وزن و بهبود عملکرد شناختی است.
در این رژیم، بدن به دلیل کمبود کربوهیدرات ، برای تولید انرژی به چربی‌ها نیاز دارد و به جای تجزیه یا احتراق کربوهیدرات‌ها ، چربی‌ها را به اسیدهای چرب و کتون‌ها تبدیل می‌کند که به عنوان منبع انرژی برای بدن استفاده می‌شوند . این فرآیند به نام کتوز (Ketosis) شناخته می‌شود و می‌تواند به کاهش وزن ، بهبود سطح قند خون ، کاهش التهابات و بهبود عملکرد شناختی کمک کند . با این حال، رژیم کتوژنیک ممکن است برای برخی افراد ناسازگار باشد و نیازمند نظارت پزشکی باشد ، به خصوص برای افرادی که دارای بیماری‌های مرتبط با کبد، کلیه، قلب و عروق هستند .
انواع رژیم کتوژنیک
هنگامی که در مورد رژیم کتوژنیک صحبت می‌کنیم ، معمولاً به سه نوع رژیم غذایی کم کربوهیدرات اشاره می‌شود که به شرح زیر هستند :
رژیم کتوژنیک استاندارد : در این رژیم غذایی، کربوهیدرات‌ها به حداقل ممکن می‌رسند و مصرف چربی و پروتئین بالا است. روزانه حدود 70-75٪ از کالری‌های مصرفی از چربی و 20-25٪ از پروتئین تامین می‌شود. تنها 5٪ یا کمتر از کالری‌های روزانه از مصرف کربوهیدرات تامین می‌شود. در این رژیم غذایی، باید مصرف مواد غذایی غنی از چربی مانند گوشت، ماهی، تخم مرغ، پنیر، خامه، روغن‌های گیاهی و میوه‌های کم کربوهیدرات مانند آوکادو، بادمجان، خیار، گوجه فرنگی و… را افزایش داد .
رژیم کتوژنیک با مصرف متوسط پروتئین : در این نوع رژیم، میزان پروتئین مصرفی بیشتر از رژیم استاندارد است و حدود 35٪ از کالری‌های روزانه از پروتئین تامین می‌شود . همچنین ، میزان چربی‌های مصرفی کاهش می‌یابد و حدود 60٪ از کالری‌های روزانه از چربی تامین می‌شود. در این رژیم غذایی، باید مصرف مواد غذایی غنی از پروتئین مانند گوشت ، ماهی ، تخم مرغ ، پنیر و مواد غذایی کم کربوهیدرات مانند سبزیجات ، خیار ، گوجه فرنگی و… را افزایش داد
رژیم کتوژنیک با مصرف بالای پروتئین : در این نوع رژیم ، مصرف پروتئین بسیار بالا است و تا 50٪ از کالری‌های روزانه از پروتئین تامین می‌شود . مصرف چربی همچنان باید بالا باشد و حدود 40٪ از کالری‌های روزانه از چربیتامین می‌شود . در این رژیم غذایی ، باید مصرف مواد غذایی غنی از پروتئین مانند گوشت ، ماهی ، تخم مرغ ، پنیر و مواد غذایی کم کربوهیدرات مانند سبزیجات ، خیار ، گوجه فرنگی و… را افزایش داد. با این حال ، رژیم کتوژنیک با مصرف بالای پروتئین ممکن است برای برخی افراد مشکلاتی ایجاد کند و نیازمند نظارت پزشکی باشد .
عوارض رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک به طور کلی برای افراد سالم بودند و بدون مشکلات پزشکی مانند بیماری‌های کبدی، کلیوی، قلبی و عروقی ایمن است ، اما ممکن است برخی از عوارض و مشکلات جانبی داشته باشد ، که عبارتند از :
سردرد، خستگی و ضعف : این عوارض معمولاً در روزهای اول رژیم کتوژنیک رخ می‌دهند و به دلیل کاهش سطح قند خون و ورود به حالت کتوز می‌باشد. این عوارض معمولاً بعد از چند روز بهبود می‌یابد .
تغییرات گوارشی : افرادی که رژیم کتوژنیک را دنبال می‌کنند، ممکن است مشکلات مختلف گوارشی مانند تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست و درد شکمی داشته باشند. این مشکلات ممکن است به دلیل تغییرات در ترکیب مواد غذایی و نوع چربی‌های مصرفی باشد و در برخی موارد می‌تواند به علت کمبود فیبر نیز باشد .
کاهش عملکرد شناختی : رژیم کتوژنیک ممکن است باعث کاهش عملکرد شناختی شود، به خصوص در مواردی که بدن به مواد غذایی کافی و مناسبی دسترسی نداشته باشد. همچنین، ممکن است با عوارضی مانند افزایش خستگی، اختلال در خواب و کاهش تمرکز همراه باشد .
اختلالات الکترولیتی : رژیم کتوژنیک ممکن است باعث کاهش سطح الکترولیت‌های مختلفی مانند سدیم، پتاسیم و منیزیم در بدن شود. به همین دلیل، باید مصرف مواد غذایی حاوی این الکترولیت‌ها را افزایش داد .
افزایش سطح کلسترول : مصرف چربی‌های بالا در رژیم کتوژنیک ممکن است باعث افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL) در بدن شود. برای کاهش این عوارض، باید محصولات غذایی که کم چربی‌تر و با کیفیت بالاتر مصرف کرد و در کنار آن، به فعالیت بدنی و کاهش وزن نیز توجه شود .
مشکلات کلیوی : مصرف بالای پروتئین در رژیم کتوژنیک ممکن است باعث بروز مشکلات کلیوی شود، به خصوص در افرادی که قبلاً مشکل کلیوی داشته‌اند. این مشکلات می‌تواند شامل سنگ کلیوی، افزایش سطح اسید اوریک و کاهش فیلتراسیون گلومرولی باشد .
مشکلات قلبی و عروقی : مصرف بالای چربی‌های اشباع شده مانند گوشت قرمز و کره در رژیم کتوژنیک ممکن است باعث افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL) در بدن شود. این مشکل می‌تواند باعث افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی شود .
در کل، رژیم کتوژنیک برای بسیاری از افراد ایمن است، اما بهتر است قبل از شروع این رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید ، به خصوص اگر دارای بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی ، کلیوی و یا مشکلات گوارشی هستید. همچنین، برای جلوگیری از عوارض ناشی از رژیم کتوژنیک، باید به میزان کافی آب، آب و الکترولیت‌ها توجه کرد و مواد غذایی غنی از فیبر و ویتامین‌ها را نیز مصرف کرد .
سوالات متداول مردم
رژیم کتو برای چه کسانی مناسب نیست ؟
رژیم کتوژنیک برای بسیاری از افراد ایمن است، اما برای برخی از افراد مناسب نیست . به طور کلی ، رژیم کتوژنیک برای افراد زیر مناسب نیست :
- افرادی که دارای بیماری‌های کبدی، کلیوی و قلبی هستند : افرادی که دارای بیماری‌های کبدی، کلیوی و قلبی هستند باید قبل از شروع رژیم کتوژنیک با پزشک معالج خود مشورت کنند، زیرا این رژیم ممکن است باعث افزایش بار کبدی، اختلالات الکترولیتی و افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی شود.
- افرادی که دارای بیماری‌های دیابت هستند : رژیم کتوژنیک ممکن است برای برخی از افراد دارای بیماری‌های دیابت خطرناک باشد، زیرا مصرف زیاد چربی ممکن است باعث افزایش سطح قند خون شده و به عوارض مختلفی مانند کتواسیدوز (احتمالاً ناشی از افزایش سطح اسیدهای چرب در بدن) و کمبود انسولین (به دلیل کاهش مصرف کربوهیدرات) منجر شود.
- زنان باردار و شیرده : رژیم کتوژنیک برای زنان باردار و شیرده مناسب نیست، زیرا کمبود کربوهیدرات و مواد غذایی ضروریمانند فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی ممکن است باعث کاهش کیفیت شیر مادر و یا کاهش رشد جنین شود.
- افرادی که دارای مشکلات گوارشی هستند : مصرف بالای چربی‌ها و کمبود فیبر در رژیم کتوژنیک ممکن است باعث تحریک روده و بروز مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست و درد شکمی شود.
- افرادی که دارای مشکلات روانی هستند : برخی از افراد ممکن است به دلیل محدودیت مصرف کربوهیدرات در رژیم کتوژنیک، احساس اضطراب، خشم و یا افسردگی کنند و در برخی موارد ممکن است باعث کاهش عملکرد شناختی شوند.
آیا در رژیم کتو مصرف کربوهیدرات امکان پذیر است ؟
در رژیم کتوژنیک ، مصرف کربوهیدرات به شدت محدود شده و بیشتر از 50 گرم در روز توصیه نمی‌شود. با این حال، برخی از موارد پذیرفتنی هستند و می‌توانید با توجه به نوع کربوهیدرات و میزان مصرف شده ، آنها را در رژیم کتوژنیک خود قرار دهید. به عنوان مثال، سبزیجاتی مانند گل کلم، بامیه ، اسفناج، کرفس، خیار، کدو، بادمجان و فلفل دلمه می‌توانند در رژیم کتوژنیک قرار گیرند. همچنین، برخی از میوه‌های با مصرف کربوهیدرات کم مانند توت‌فرنگی، توت‌فرنگی، آووکادو ، لیمو ، گوجه فرنگی و خیارشور نیز در رژیم کتوژنیک ممکن است مصرف شوند .
آیا در رژیم کتوژنیک عضله سوزی اتفاق می‌افتد ؟
رژیم کتوژنیک ممکن است باعث کاهش وزن ، افزایش سطح انرژی و بهبود پاسخ بدن به انسولین شود، اما در برخی موارد ممکن است باعث کاهش حجم عضلات نیز شود. اما، باید توجه داشت که برای کاهش وزن و سایر مزایای رژیم کتوژنیک، کاهش حجم عضلات به عنوان اثر جانبی ممکن است رخ دهد .
به طور کلی، مصرف کم کربوهیدرات و بیشتر چربی در رژیم کتوژنیک باعث کاهش میزان گلیکوژن در عضلات می‌شود و این ممکن است باعث کاهش حجم عضلات شود. همچنین، در صورتی که مقدار پروتئین مصرفی در رژیم کتوژنیک کافی نباشد، ممکن است عضلات برای تامین انرژی مورد استفاده قرار بگیرند و این موضوع می‌تواند باعث کاهش حجم عضلات شود .
آیا می توانم با رژیم کتوژنیک عضله سازی کنم ؟
بله، می‌توانید با رژیم کتوژنیک عضله سازی کنید. با این حال، برای ساختن عضله در رژیم کتوژنیک باید به تعادل میان مصرف پروتئین، چربی و کربوهیدرات دقت کنید. در رژیم کتوژنیک، مصرف کربوهیدرات به شدت محدود شده و بیشتر از 50 گرم در روز توصیه نمی‌شود، اما مصرف پروتئین باید در حد مطلوب و مصرف چربی نیز باید به اندازه کافی باشد .
برای ساختن عضله در رژیم کتوژنیک ، بهتر است مصرف پروتئین در هر وعده غذایی را افزایش داده و در حدمطلوبی که برای ایجاد تحریک ماهیچه‌ها و ساختن عضله لازم است، مصرف کنید. مقدار پروتئینی که برای شما مناسب است، به عوامل مختلفی مانند وزن شما، سطح فعالیت و وضعیت سلامتی شما بستگی دارد و باید با مشاوره پزشک و متخصص تغذیه تعیین شود.
همچنین، ممکن است در این رژیم، مصرف کافی کلرید سدیم، پتاسیم و مگنزیم نیز باعث حفظ تعادل الکترولیتی شما شود که برای ساختن عضله نیز مهم است. همچنین، انجام تمرینات ورزشی منظم، به ویژه تمرینات مقاومتمانند بدنسازی و وزنه‌برداری، می‌تواند به ساختن عضله در رژیم کتوژنیک کمک کند .
چرا ادرار در حین رژیم کتوژنیک بوی متفاوتی دارد؟
هنگامی که در حین رژیم کتوژنیک هستید، مصرف کربوهیدرات به شدت محدود شده و شما بیشتر از چربی‌ها به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کنید. در این فرآیند بدن شما به جای استفاده از گلیکوژن به عنوان منبع انرژی، به سمت استفاده از چربی‌های ذخیره شده در بدن می‌روید و در نتیجه برای تولید انرژی، بدن به جای استفاده از گلوکز، از کتون‌ها استفاده می‌کند. کتون‌ها یک نوع ترکیب شیمیایی هستند که در اثر تجزیه چربی‌ها تولید می‌شوند .
هنگامیکه بدن شما به جای استفاده از گلوکز ، از کتون‌ها برای تولید انرژی استفاده می‌کند ، بیشترین مقدار کتون‌ها به صورت ادراری از بدن شما دفع می‌شود. وقتی میزان کتون‌های دفع شده در ادرار شما افزایش می‌یابد ، ممکن است بوی نامطبوعی به ادرار شما بدهد . این بوی نامطبوع معمولاً به دلیل وجود ترکیباتی مانند استون ، بتا هیدروکسی بوتیرات و اسید بتا هیدروکسی بوتیریک در ادرار شماست .
با این حال، بوی نامطبوع ادرار در حین رژیم کتوژنیک معمولاً مشکلی جدی و خطرناک ندارد و معمولاً موقتی است. با توجه به اینکه مصرف کمتر کربوهیدرات در رژیم کتوژنیک ممکن است باعث کمبود مواد مغذی مانند فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی شود، باید توجه داشت که میزان مصرف آب و مایعات در حین رژیم کتوژنیک بسیار مهم است. مصرف مایعات کافی می‌تواند به دفع کتون‌ها از بدن کمک کند و بوی نامطبوع ادرار را کاهش دهد .
آیا رژیم کتوژنیک موجب ایجاد یبوست می‌شود؟
بله، رژیم کتوژنیک ممکن است موجب ایجاد یبوست شود. یبوست معمولاً به دلیل مصرف کمتر فیبر و مواد مغذی در رژیم کتوژنیک و کاهش مصرف آب و مایعات رخ می‌دهد. در رژیم کتوژنیک، مصرف کربوهیدرات به شدت محدود شده و بیشتر از چربی‌ها به عنوان منبع انرژی استفاده می‌شود. این ممکن است باعث کاهش مصرف فیبر و مواد مغذی دیگری مانند مواد معدنی و ویتامین‌ها شود که می‌تواند به ایجاد یبوست منجر شود .
برای جلوگیری از یبوست در رژیم کتوژنیک، می‌توانید از راه‌های زیر استفاده کنید :
افزایش مصرف فیبر : در رژیم کتوژنیک، می‌توانید از منابع فیبری مانند سبزیجات، کاهو، جوانه‌ها، برنج برگ و غلات کامل استفاده کنید.
مصرف آب و مایعات کافی : مصرف آب و مایعات کافی، مانند آب، چای سبز و جوشانده شده، می‌تواند به جلوگیری از یبوست کمک کند.
مصرف چربی‌های سالم : مصرف چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، روغن کانولا و آووکادو می‌تواند به سلامت روده کمک کند.
مصرف به مواد غذایی با خصوصیات لابه‌لای فیبری : مصرف مواد غذایی با خصوصیات لابه‌لای فیبری مانند تخم مرغ، آجیل، تخمه کوبی، بادام و برخی میوه‌ها مانند خرمالو و آلبالو می‌تواند به جلوگیری از یبوست در رژیم کتوژنیک کمک کند.
ورزش : ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند به حرکت روده کمک کند و به جلوگیری از یبوست در رژیم کتوژنیک کمک کند.
مصرف مکمل‌های الیاف : مصرف مکمل‌های الیاف می‌تواند به افزایش مصرف فیبر و جلوگیری از یبوستدر رژیم کتوژنیک کمک کند. با این حال، قبل از استفاده از هر نوع مکمل، بهتر است با متخصص تغذیه یا پزشک خود مشورت کنید.
به طور کلی، برای جلوگیری از یبوست در رژیم کتوژنیک، باید به تعادل میان مصرف پروتئین، چربی و کربوهیدرات دقت کرد و مصرف فیبر و مایعات کافی را حفظ کرد. همچنین، باید به دنبال راه‌های دیگری همچون ورزش و مصرف مواد غذایی با خصوصیات لابه‌لای فیبری باشید که به جلوگیری از یبوست کمک می‌کنند .
چرا با رژیم کتو لاغر نمیشم ؟
دلایل مختلفی می‌تواند در عدم لاغری در رژیم کتوژنیک دخیل باشد. برخی از دلایل عدم لاغری در رژیم کتوژنیک عبارتند از :
مصرف بیش از حد کالری : مصرف بیش از حد کالری، حتی در رژیم کتوژنیک نیز می‌تواند باعث عدم لاغری شود. در واقع، در رژیم کتوژنیک مصرف چربی‌ها بیشتر شده و اگر مصرف کالری بیش از حدی داشته باشید، قطعاً وزن خود را کاهش نمی‌دهید.
بیماری‌های مرتبط با وزن : برخی بیماری‌هایی مانند آندوکرین، هیپوتیروئیدیسم و سایر بیماری‌های مرتبط با وزن می‌تواند باعث عدم لاغری در رژیم کتوژنیک شود. در این صورت، باید با پزشک خود مشورت کرده و درمان مناسبی را دنبال کنید.
مصرف بیش از حد پروتئین : در رژیم کتوژنیک، باید مصرف پروتئین نیز محدود شود. اگر مصرف پروتئین بیش از حدی داشته باشید، احتمالاً کتوز شما مختل شده و بدن شما به جای سوخت گرفتن چربی، پروتئین را به عنوان سوخت استفاده می‌کند که موجب عدم لاغری می‌شود.
اندازه یا ترکیب وعده‌های غذایی : اندازه و ترکیب وعده‌های غذایی خود نیز می‌تواند تأثیر بر روی عدم لاغری در رژیم کتوژنیک داشته باشد. اگر وعده‌های غذایی خود را به درستی تنظیم نکنید، ممکن است بیش از حد کالری مصرف کنید و یا مصرف کربوهیدرات، پروتئین و چربی‌ها را ناهمواره ترکیب کنید که می‌تواند باعث عدم لاغری شود.
عدم فعالیت بدنی : عدم فعالیت بدنی نیز می‌تواند باعث عدم لاغری در رژیم کتوژنیک شود. در واقع، فعالیت بدنی می‌تواند سبب سوزاندن چربی‌های اضافی و بهبود متابولیسم شما شود .
تاریخ انتشار: 1402-01-27